در سال‌های اخیر، بسیاری از خانواده‌ها تمایل دارند خودرو را به نام فرزند خود ثبت کنند؛ به‌ویژه زمانی که خودرو به‌منظور هدیه، سرمایه‌گذاری خانوادگی یا آموزش رانندگی در آینده خریداری می‌شود. با این حال، قوانین ثبت نام خودرو در اتوخسروانی و نقل‌وانتقال خودرو در ایران به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که تنها افراد دارای سن قانونی و اهلیت کامل بتوانند طرف قرارداد خودروساز یا مالک رسمی وسیله نقلیه شوند.
همین مسئله باعث شده بسیاری از والدین این پرسش را مطرح کنند که آیا میتوانند با استفاده از کارت ملی یا حساب بانکی خود، خودرو را به‌نام فرزند زیر ۱۸ سال خریداری کنند یا خیر. در واقع، قانون میان «استفاده از کارت ملی برای ثبت‌نام خودرو» و «ثبت مالکیت به نام فرزند» تفاوت قائل است؛ زیرا سامانه‌های فروش بر اساس کد ملی و اطلاعات بانکی، مالک واقعی خودرو را شناسایی می‌کنند. بنابراین در همین فضا و در اتو خسروانی، آشنایی با نقش والدین یا قیم قانونی در فرآیند ثبت نام خودرو از سامانه یکپارچه برای فرزند به خانواده‌ها کمک می‌کند تا از مسیر صحیح و بی‌خطر قانونی اقدام کنند و در آینده با مشکل انتقال سند یا اختلاف مالکیت روبه‌رو نشوند.
قانون چه می‌گوید؟ شرایط ثبت نام خودرو برای افراد زیر ۱۸ سال
بر اساس قوانین جاری ایران، افراد زیر ۱۸ سال از نظر حقوقی «صغیر» محسوب می‌شوند و به همین دلیل اهلیت قانونی برای انجام معاملات مالی و مالکیت خودرو را ندارند. به بیان ساده‌تر، شخصی که هنوز به سن قانونی نرسیده نمی‌تواند به‌صورت مستقل در قرارداد خرید خودرو شرکت کند، فاکتور رسمی دریافت نماید یا سند مالکیت به نام او صادر شود.
در چنین شرایطی، اگر خانواده بخواهد برای فرزند خود خودرو تهیه کند، باید ولی قهری (معمولاً پدر یا مادر) یا قیم قانونی تعیین‌شده از سوی دادگاه مسئولیت ثبت‌نام، پرداخت وجه و امضای اسناد را بر عهده بگیرد. این بهترین شرایط ثبت نام خودرو در وضعیت مذکور است.
در سامانه‌های رسمی فروش خودرو از جمله سامانه یکپارچه فروش خودرو شرط سنی «۱۸ سال تمام» به‌طور صریح ذکر شده و احراز آن از طریق تطبیق کد ملی، حساب بانکی و سیم‌کارت انجام می‌شود. افزون بر این، داشتن گواهینامه معتبر رانندگی نیز در بسیاری از طرح‌ها الزامی است. بنابراین، هیچ فردی پیش از رسیدن به ۱۸ سالگی نمی‌تواند مستقیماً در فرآیند ثبت‌نام یا خرید خودرو شرکت کند، مگر آنکه از مسیر قانونی یعنی نمایندگی ولی یا قیم اقدام شود.
ثبت نام به نام والدین یا قیم قانونی
در صورتی که خریدار زیر ۱۸ سال باشد، قانون اجازه ثبت‌نام مستقیم خودرو به نام او را نمی‌دهد و انجام این فرایند تنها از طریق ولی قهری (پدر یا جد پدری) یا قیم قانونی تعیین‌شده از سوی دادگاه امکان‌پذیر است. در این حالت، تمامی مراحل ثبت‌نام، پرداخت وجه، امضای قرارداد و حتی حضور در مراکز تعویض پلاک باید توسط همان نماینده قانونی انجام شود.
سند اولیه خودرو در این شرایط به نام ولی یا قیم صادر می‌شود، اما در صورت تمایل خانواده می‌توان پس از تکمیل مراحل خرید، با تنظیم سند رسمی هبه یا بیع در دفترخانه، مالکیت خودرو را به نام فرزند منتقل کرد. با این حال تا زمانی که فرد به سن ۱۸ سالگی نرسیده است، همچنان هرگونه تصمیم‌گیری درباره خودرو ـ از جمله فروش یا واگذاری آن ـ باید با تأیید و امضای همان ولی یا قیم انجام شود.
آیا می‌توان با کارت ملی والدین خودرو ثبت نام کرد؟
باید گفت که خیر، ثبت‌نام خودرو با کارت ملی والدین تنها در صورتی مجاز است که خود والد به عنوان خریدار اصلی در سامانه ثبت‌نام کند. سامانه‌های فروش خودرو، از جمله سامانه یکپارچه، تمام اطلاعات هویتی را از طریق تطبیق کد ملی، حساب بانکی و سیم‌کارت بررسی می‌کنند و فقط زمانی ثبت‌نام را می‌پذیرند که همه این موارد به نام یک فرد واحد باشد. به همین دلیل، استفاده از کارت ملی والد برای ثبت‌نام خودرو «به نام فرزند زیر ۱۸ سال» از نظر سامانه امکان‌پذیر نیست و سیستم آن را رد می‌کند.
در صورتی که هدف، خرید خودرو برای استفاده یا مالکیت فرزند باشد، راه درست این است که خودرو ابتدا به نام والد ثبت شود و پس از تحویل و صدور سند رسمی، با حضور در دفترخانه و تنظیم سند رسمی یا هبه‌نامه، مالکیت به فرزند منتقل گردد. این انتقال می‌تواند با رضایت ولی و در چارچوب قانون انجام شود. هرگونه تلاش برای ثبت‌نام به نام فرزند با کارت ملی یا حساب بانکی والدین، از دید نهادهای اجرایی تخلف محسوب شده و ممکن است موجب ابطال ثبت‌نام یا عدم صدور سند گردد.
بهترین گزینه‌های خودرو برای خانواده‌های دارای فرزند زیر ۱۸ سال
والدین معمولاً به دنبال خودرویی هستند که در سفرهای خانوادگی عملکرد مطمئن داشته باشد، در شهر مصرف سوخت منطقی ارائه دهد و در عین حال در آینده نیز ارزش فروش خود را حفظ کند. از سوی دیگر، در برخی خانواده‌ها خودرو ممکن است هدیه‌ای برای فرزند یا وسیله‌ای آموزشی برای دوره‌های رانندگی باشد؛ در نتیجه، باید انتخابی باشد که هم ایمن و کم‌ریسک باشد و هم هزینه نگهداری بالایی نداشته باشد.
تارا اتوماتیک
تارا یکی از محصولات ایران‌خودرو است که توانسته نظر بسیاری از خانواده‌ها را به خود جلب کند. این خودرو با موتور TU5 پلاس و گیربکس اتومات، رانندگی نرم و قابل اعتمادی ارائه می‌دهد. از نظر ایمنی، وجود سیستم‌های ABS، EBD و دو کیسه هوا استاندارد، آن را برای سفرهای شهری و بین‌شهری به گزینه‌ای مطمئن تبدیل کرده است.
فضای داخلی تارا به اندازه‌ای هست که خانواده‌ای چهارنفره بتواند با آسایش سفر کند، در حالی‌که هزینه نگهداری و تأمین قطعات آن پایین‌تر از مدل‌های چینی بازار است. این تعادل میان کیفیت، خدمات پس از فروش و دوام، باعث شده تارا یکی از گزینه‌های محبوب والدینی باشد که به دنبال خودرو خانوادگی اقتصادی هستند.
KMC X5؛ کراس‌اوور اقتصادی برای خانواده‌های جوان
KMC X5 محصول شرکت کرمان‌موتور، به‌عنوان یکی از کراس‌اوورهای میان‌رده بازار ایران شناخته می‌شود که طراحی مدرن، کابین بزرگ و امکانات ایمنی متنوعی دارد. پیشرانه ۱.۵ لیتری توربوشارژ این خودرو عملکرد مناسبی در سفرهای طولانی دارد و سیستم کنترل پایداری الکترونیکی، حس امنیت راننده و سرنشین را بالا می‌برد.
از نظر راحتی، صندلی‌های نرم، فضای پای زیاد و کیفیت مونتاژ داخلی، آن را برای خانواده‌های دارای فرزند نوجوان به گزینه‌ای ایده‌آل بدل کرده است. ضمن اینکه شبکه خدمات پس از فروش کرمان‌موتور در بیشتر استان‌ها فعال است و هزینه نگهداری آن نسبت به بسیاری از کراس‌اوورهای وارداتی پایین‌تر است.
فونیکس تیگو ۷ پرو؛ ایمنی بالا در قالب ظاهری مدرن
برای خانواده‌هایی که به دنبال خودرویی با ظاهر مدرن‌تر و امکانات رفاهی سطح بالاتر هستند، فونیکس تیگو ۷ پرو یکی از انتخاب‌های برتر محسوب می‌شود. این کراس‌اوور چینی که تحت برند مدیران‌خودرو عرضه می‌شود، با امکاناتی مانند دوربین ۳۶۰ درجه، کنترل حرکت در سراشیبی، سیستم هشدار فشار باد تایر و شش ایربگ، سطح ایمنی بسیار بالایی دارد.
در سفرهای بین‌شهری، عملکرد نرم گیربکس CVT و موتور توربو باعث می‌شود رانندگی برای والدین خسته‌کننده نباشد و فرزندان نیز راحتی بیشتری احساس کنند. اگرچه قیمت تیگو ۷ پرو بالاتر از میانگین خودروهای داخلی است، اما دوام فنی و بازار فروش خوب آن باعث شده سرمایه‌گذاری قابل‌اعتمادی برای خانواده‌ها به شمار رود.
دنا پلاس اتوماتیک؛ سدان خانوادگی با خدمات گسترده
دنا پلاس اتوماتیک برای خانواده‌هایی که ترجیح می‌دهند به سراغ برند داخلی با شبکه خدمات قوی بروند، گزینه‌ای مطمئن است. این خودرو با طراحی به‌روزتر نسبت به مدل‌های پیشین، کابینی جادار و سیستم تهویه مطبوع کارآمد دارد. موتور EF7 پلاس آن اگرچه از نسل قدیمی‌تر است، اما در نسخه‌های اتومات، مصرف سوخت متعادل و شتاب مناسبی ارائه می‌دهد. قطعات دنا پلاس تقریباً در همه شهرها به‌راحتی یافت می‌شود و هزینه بیمه و نگهداری آن پایین‌تر از بسیاری از خودروهای مونتاژی است. همین موضوع باعث شده این مدل برای خانواده‌هایی با بودجه متوسط، یکی از انتخاب‌های منطقی در سال ۱۴۰۴ باشد.
لاماری ایما؛ انتخاب اسپرت برای خانواده‌های مدرن
لاماری ایما، محصول آرین‌موتور، یکی از کراس‌اوورهای چینی با طراحی اسپرت و جوان‌پسند است که برای خانواده‌های مدرن با سلیقه خاص توصیه می‌شود. موتور توربوشارژ قدرتمند، سیستم کنترل کشش و امکانات رفاهی متنوع مانند تهویه دوکاناله، سانروف پانوراما و ترمز پارک برقی، تجربه رانندگی متفاوتی ارائه می‌دهد.
کابین لاماری با استفاده از متریال باکیفیت و صندلی‌های ارگونومیک، حس لوکس‌تری نسبت به بسیاری از رقبای خود دارد. البته هزینه نگهداری و قطعات این خودرو کمی بالاتر است، اما برای خانواده‌هایی که به‌دنبال خودرو خاص، ایمن و آینده‌دار هستند، گزینه‌ای جذاب محسوب می‌شود.
سایپا آریا
سایپا آریا یکی از گزینه‌های تازه‌وارد اما کاربردی در میان خودروهای خانوادگی بازار ایران است که با طراحی کراس‌اووری و ارتفاع مناسب از سطح زمین، برای خانواده‌هایی با فرزندان نوجوان انتخابی منطقی به شمار می‌رود. این خودرو بر پایه پلتفرم به‌روز SP1 ساخته شده و از گیربکس شش‌سرعته اتومات استفاده می‌کند که رانندگی نرم‌تری نسبت به محصولات سنتی‌تر به ارمغان خواهد آورد.
فضای داخلی آریا جادار است و برای سفرهای خانوادگی میان‌مدت کاملاً پاسخ‌گو خواهد بود. از سوی دیگر، استفاده از قطعات مشترک با سایر محصولات سایپا باعث شده تأمین قطعه و خدمات پس از فروش آن ساده و ارزان باشد. همین موضوع برای خانواده‌هایی که به دنبال خودرویی اقتصادی، کم‌دردسر و مناسب استفاده روزمره هستند اهمیت زیادی دارد.
راهکار قانونی برای خرید خودرو پیش از ۱۸ سالگی
خرید خودرو پیش از ۱۸ سالگی از نظر حقوقی نیازمند طی مسیرهای خاص و رسمی است؛ زیرا در قوانین مدنی ایران، افراد زیر ۱۸ سال فاقد «اهلیت انجام معامله» محسوب می‌شوند و به‌تنهایی نمی‌توانند قرارداد خرید خودرو یا ثبت سند مالکیت را انجام دهند. با این حال، قانون راه‌هایی پیش‌بینی کرده تا والدین یا قیم قانونی بتوانند خودرو را برای فرزند خود خریداری و در آینده به نام او منتقل کنند.
ثبت‌نام خودرو به نام والدین و انتقال رسمی پس از خرید
ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین روش، ثبت‌نام خودرو به نام پدر یا مادر است. در این حالت تمام مراحل ثبت‌نام، پرداخت وجه و تحویل خودرو به نام یکی از والدین انجام می‌شود. پس از تحویل و صدور سند، خانواده می‌تواند با مراجعه به دفترخانه رسمی و تنظیم سند بیع یا هبه، مالکیت خودرو را به نام فرزند منتقل کند. البته تا زمانی که فرد به سن قانونی نرسیده، هرگونه تصمیم درباره خودرو از جمله فروش یا انتقال دوباره باید با امضای ولی انجام گیرد.
خرید خودرو از بازار آزاد با نمایندگی ولی قانونی
اگر خودرو از بازار آزاد خریداری شود، می‌توان از ابتدا معامله را با عنوان «ولی قهری یا قیم» انجام داد. در این روش، خودرو مستقیماً به نام فرزند ثبت می‌شود اما امضای قرارداد و حضور در مرکز تعویض پلاک توسط پدر یا قیم صورت می‌گیرد. سند رسمی در این حالت به نام فرزند صادر می‌شود اما در ستون توضیحات، قید می‌شود که معامله توسط نماینده قانونی انجام شده است. این روش نیازمند مدارک شناسایی ولی، شناسنامه فرزند و گواهی سرپرستی قانونی از دادگاه است.
استفاده از سند رسمی هبه یا صلح برای انتقال مالکیت
برخی خانواده‌ها ترجیح می‌دهند خودرو را در قالب «هبه‌نامه رسمی» یا «صلح‌نامه» به نام فرزند منتقل کنند. این شیوه زمانی کاربرد دارد که خودرو پیش‌تر به نام والد خریداری شده و قصد دارند مالکیت را به‌صورت رسمی و قطعی واگذار کنند. دفترخانه با دریافت مدارک شناسایی، سند خودرو و حضور ولی، سند هبه یا صلح را تنظیم کرده و پس از آن می‌توان در مرکز تعویض پلاک، برگ سبز جدید را به نام فرزند صادر کرد. این روش از نظر قانونی معتبر است و در آینده نیز برای فرزند حق مالکیت کامل ایجاد می‌کند.
احتیاط در استفاده از وکالت‌نامه‌های بلاعزل
در برخی موارد مشاهده می‌شود که خانواده‌ها برای حفظ مالکیت موقت، از وکالت‌نامه‌های بلاعزل استفاده می‌کنند. با این حال، این روش از دید حقوقی پرریسک است؛ زیرا وکالت حتی اگر بلاعزل هم باشد، با فوت یا حجر موکل از بین می‌رود و ممکن است در آینده موجب اختلاف یا بطلان انتقال شود. ازاین‌رو، توصیه می‌شود برای اطمینان از مالکیت قانونی، حتماً مسیر رسمی انتقال سند و تعویض پلاک طی شود تا نام مالک واقعی در سامانه راهور ثبت گردد.
سخن پایانی
در جمع‌بندی، می‌توان گفت که قانون ایران در زمینه ثبت‌نام و خرید خودرو برای افراد زیر ۱۸ سال، با هدف صیانت از حقوق مالی صغیر و جلوگیری از معاملات غیرقانونی، محدودیت‌های روشنی تعیین کرده است. در تمامی سامانه‌های فروش رسمی، شرط «۱۸ سال تمام و داشتن گواهینامه» به‌عنوان پیش‌شرط اصلی ثبت‌نام لحاظ شده و هیچ فردی پیش از رسیدن به این سن نمی‌تواند به‌صورت مستقل متقاضی خرید خودرو باشد. با این حال، خانواده‌ها میتوانند از مسیر قانونی و شفاف یعنی ثبت‌نام یا خرید خودرو به نام والدین یا قیم و سپس انتقال مالکیت رسمی به نام فرزند، اقدام کنند.
